Vruchtgebruik is een belangrijk concept binnen het erfrecht, in het bijzonder wanneer een nalatenschap tussen je partner en andere personen wordt verdeeld. Benieuwd hoe de waarde van dat vruchtgebruik nu wordt berekend? Ontdek het in dit artikel.
Wat is vruchtgebruik nu precies?
De eigendom van goederen bestaat in principe uit het vruchtgebruik en de blote eigendom, ook wel naakte eigendom genoemd. Ben je volle eigenaar, dan ben je dus zowel vruchtgebruiker als blote eigenaar.
In bepaalde gevallen zijn de vruchtgebruiker en de blote eigenaar niet dezelfde persoon, denk maar aan de situatie waarbij iemand overlijdt en de kinderen de blote eigendom erven en de langstlevende echtgenote het vruchtgebruik; of die gevallen waarin er in het kader van successieplanning met een constructie van gesplitste aankoop wordt gewerkt en de ouders vruchtgebruiker zijn en de (klein)kinderen blote eigenaar.
Het vruchtgebruik is het recht om van iets te genieten en het te beheren. Het vruchtgebruik op een woning betekent concreet het recht om in de woning te wonen, gebruik te maken van de aanwezige inboedel of zelfs de woning verhuren en de huurinkomsten opstrijken. Het vruchtgebruik op een bankrekening of een beleggingsportefeuille is dan weer het recht om van de interesten/inkomsten te genieten.
De blote - of naakte - eigenaar blijft gedurende de termijn van het vruchtgebruik eigenaar van een goed, maar zijn eigendomsrecht wordt in grote mate aan banden gelegd (want hij mag het goed niet zelf gebruiken). Na het overlijden van de vruchtgebruiker(s) zal de naakte eigenaar automatisch volle eigenaar worden van het goed aangezien het vruchtgebruik ‘uitdooft’.
De berekening van de waarde van het vruchtgebruik
Terwijl het erfrecht en goederen federaal zijn geregeld in het Burgerlijk Wetboek, is de waardering van het vruchtgebruik (en bijgevolg ook de waarde van de blote eigendom) op goederen een deelstatelijke bevoegdheid. Gelukkig hebben alle gewesten ervoor gekozen om de berekening op dezelfde manier te doen.
De berekening van de waarde van het vruchtgebruik gebeurt aan de hand van een eenvoudige formule:
4% van de waarde van (jouw deel van) de volle eigendom X leeftijdscoëfficiënt
Om anderzijds de waarde van de blote eigendom te berekenen doe je het volgende:
waarde van (jouw deel van) de volle eigendom - waarde vruchtgebruik
De te gebruiken leeftijdscoëfficiënt is afhankelijk van de leeftijd van de vruchtgebruiker en vind je in deze tabel:
Niet helemaal duidelijk? We passen het even toe op een concreet voorbeeld.
Bijvoorbeeld: Jan overlijdt. Hij is gehuwd onder het wettelijk stelsel met Hilde (56 jaar oud). Samen hebben zij twee kinderen: Julie en Viktor. Het koppel heeft samen een huis gekocht, waarvan de waarde, na het overlijden van Jan, op €400.000 wordt geschat. Conform hun huwelijksstelsel zijn Jan en Hilde elk voor de helft eigenaar van het huis. De nalatenschap van Jan bedraagt dus €200.000. Als eigenaar behoudt Hilde natuurlijk de eigendom van haar helft van het huis. Daarnaast erft zij ook het vruchtgebruik van het huis op de helft van Jan: zij kan het huis verder blijven bewonen of het verhuren. Het jaarlijks rendement van de waarde van de volle eigendom wordt forfaitair vastgesteld op 4%. Het jaarlijks rendement van de helft van de eigendom die Hilde ontvangt, bedraagt €200.000 x 4%, zijnde €8000. Gezien haar leeftijd, is 11 de coëfficiënt die wordt toegepast bij berekening van de waarde van het vruchtgebruik van Hilde. Het vruchtgebruik van Hilde is dus €8000 x 11 = €88.000 waard. Julie en Viktor erven de blote eigendom van het deel van hun vader in het huis, of €200.000 – €88.000 = €112.000 (of €56.000 elk). Hilde zal dus worden belast op €88.000 en Julie en Viktor elk op €56.000.
Handig om weten
- Wanneer het vruchtgebruik op het hoofd van twee of meer personen wordt gevestigd, is de in aanmerking te nemen leeftijd die van de jongste persoon.
- Dezelfde berekening mag ook worden gebruikt voor de waardering van het recht van gebruik en/of bewoning (een soort van vruchtgebruik-light).
- Bij de omzetting van een vruchtgebruik geldt, behoudens een ander akkoord tussen de vruchtgebruiker en blote eigenaar, dan weer een andere wettelijke tabel, die jaarlijks wordt geüpdatet in functie van de levensverwachtingen voor mannen en vrouwen.
