Niet elke langstlevende partner erft hetzelfde. De samenlevingsvorm waarvoor je met je partner koos, bepaalt jouw erfrecht. Het aantal huwelijken in onze huidige maatschappij neemt af en de ongehuwde samenlevingsvormen winnen aan belang. Maar wat erft je partner nu precies, en hoe bescherm je hem of haar bij jouw overlijden?
Het wettelijk erfrecht van je partner
Het erfdeel van je partner hangt af van de manier waarop jullie relatie juridisch is georganiseerd.
- Ben je getrouwd?
Dan heeft je echtgenoot als langstlevende partner altijd tenminste recht op het zogenaamde voorbehouden gedeelte: het vruchtgebruik van de gezinswoning en de huisraad. Dat wil zeggen dat je partner levenslang het recht geeft om in de woning te wonen en de inboedel te gebruiken, of de woning te verhuren en de huurinkomsten op te strijken.
Je familieleden erven doorgaans de blote eigendom van de gezinswoning. Zij kunnen de woning dus niet gebruiken zolang je partner nog leeft, maar daarna gaat de volledige eigendom van de woning naar hen.
Als je geen levende bloedverwanten meer hebt, erft de langstlevende partner de volledige nalatenschap – inclusief de gezinswoning – in volle eigendom.
- Ben je wettelijk samenwonend?
Een wettelijk samenwonende partner geniet ook van een wettelijk erfrecht, hetzij zeer beperkt. Ook als er geen bloedverwanten meer in the picture zijn, kan je partner enkel genieten van vruchtgebruik van de gezinswoning en de huisraad. Bovendien is dit erfrecht - in tegenstelling tot dat van gehuwde partners - niet reservatair: je kan het ontnemen in een testament, maar eventueel ook uitbreiden aan dezelfde, voordelige belastingtarieven als gehuwden.
- Ben je feitelijk samenwonend?
Dan is er geen erfdeel voorzien voor je partner.
Weetje
Een feitelijke scheiding heeft niet dezelfde waarde als een echtscheiding. Zelfs wanneer echtgenoten al jaren niet meer samenwonen, behoudt de overlevende echtgenoot zijn rechten op de erfenis. Bij een feitelijke scheiding staat de wet toe om je echtgenoot bij testament te onterven wanneer:
- De echtgenoten langer dan zes maanden apart wonen;
- Eén van de echtgenoten aan de rechtbank vraagt om apart te gaan wonen (opgelet: nadat ze hier toestemming voor gekregen hebben, mogen de echtgenoten niet opnieuw gaan samenwonen).
De erfbelasting die je partner verschuldigd is
Net zoals het erfdeel van je partner, is ook de bijhorende fiscaliteit afhankelijk van jullie samenlevingsvorm.
- Ben je getrouwd, wettelijk samenwonend of woon je al voldoende lang feitelijk samen?
De langstlevende partner heeft recht op een ‘abattement’ of ‘voetvrijstelling’ van € 50.000 op de nagelaten roerende goederen. Bedraagt de waarde van het roerend erfdeel van de partner meer dan € 50.000, dan wordt enkel het restbedrag aan de erfbelasting onderworpen. Bovendien genieten echtgenoten en wettelijk samenwonenden van een fiscale vrijstelling op de gezinswoning.
Feitelijk samenwonenden kunnen na een termijn van één jaar van dezelfde tarieven als echtgenoten en wettelijk samenwonenden genieten. Die zijn namelijk veel voordeliger dan de tarieven uit andere lijnen. Na drie jaar genieten ze ook dezelfde fiscale bescherming voor de gezinswoning.
In dit geval rust op de erfgerechtigde(n) een dubbele bewijslast. Ze moeten aantonen dat ze ten minste één jaar ononderbroken met de erflater hebben samengewoond. Er moet ook aangetoond worden dat ze met hem een gemeenschappelijke huishouding hebben gevoerd. Beide voorwaarden worden verondersteld gerealiseerd te zijn wanneer men een uittreksel uit het bevolkingsregister kan voorleggen dat aantoont dat men minstens één of drie jaar heeft samengewoond.
| Geërfde waarde in euro | Toepasbaar percentage erfbelasting |
|---|---|
| Vanaf €0,01 t.e.m. € 50.000 | 3% |
| Vanaf € 50.000,01 t.e.m. € 250.000 | 9% |
| Vanaf € 250.000,01 | 27% |
Deze percentages worden niet toegepast op de totale waarde van je erfdeel, maar op de waarde van de roerende en onroerende goederen apart.
Bijvoorbeeld: Maxime en Robin zijn getrouwd. Wanneer Maxime overlijdt, ontvangt Robin de gezinswoning ter waarde van € 350.000, de auto ter waarde van € 20.000 en enkele antieke meubelen en schilderijen ter waarde van € 35.000. Dankzij de fiscale vrijstelling voor gehuwden en wettelijk samenwonenden (en feitelijk samenwonenden die meer dan 3 jaar samenwonen) hoeft Robin geen successierechten te betalen voor de gezinswoning. De roerende goederen zijn samen € 55.000 waard, dus dankzij de voetvrijstelling hoeft Robin slechts successierechten te betalen voor de € 5.000 die daar niet door gedekt wordt. Voor dit erfdeel geldt nog een belastingspercentage van 9%, want de eerste belastingschijf wordt al opgevuld met het abattement.
- Woon je nog maar recent feitelijk samen of helemaal niet?
Wanneer je minder dan één jaar feitelijk samenwoont of een latrelatie hebt zal je partner onder het tarief 'anderen' vallen, en zullen de hoogste belastingschijven van toepassing zijn.
| Geërfde waarde in euro | Toepasbaar percentage erfbelasting |
|---|---|
| Vanaf €0,01 t.e.m. € 35.000 | 25% |
| Vanaf € 35.000,01 t.e.m. € 75.000 | 45% |
| Vanaf € 75.000,01 | 55% |
Bij erfenissen verkregen door andere personen geldt het belastingtarief voor de totale waarde van de verkrijgingen door personen in deze categorie, ongeacht roerende en onroerende goederen en hoe ze verdeeld worden.
Bijvoorbeeld: Jeroen en Sarah wonen 3 maanden feitelijk samen wanneer Jeroen om het leven komt in een auto-ongeval. Omdat ze er door een bevriend koppel op attent waren gemaakt dat ze niets van mekaar zouden erven, stelden ze beiden reeds een testament waarin ze hun volledige nalatenschap aan mekaar beloven. Jeroen had een zichtrekening met € 10.000, een spaarrekening met € 25.000 en een beleggingsportefeuille van €10.000. Sarah zal daardoor in totaal € 13.250 aan erfbelasting moeten betalen (€ 35.0000 wordt aan 25% werd belast, en € 10.000 aan 45%). Indien ze ervoor hadden gekozen om wettelijk samen te wonen zou dit omwille van de voetvrijstelling € 0 geweest zijn.
Conclusie
In functie van jouw vermogen en je persoonlijke wensen, is het interessant om je samenlevingsvorm eens onder de loep te nemen en eventueel aan te passen om mekaar beter te beschermen (en fiscaal in een voordeligere positie te brengen).
Wie geen kinderen heeft, doet er goed aan eens nauwkeurig na te gaan wie nu precies zijn erfgenamen zijn. Het gebeurt vaak dat verre familieleden met wie er helemaal geen contact (meer) is of zelfs volstrekt onbekenden de wettelijke erfgenamen zijn. Door het opmaken van een familiestamboom vermijd je onaangename verrassingen. Meer nog, als je weet wie je erfgenamen zijn, kan je stappen ondernemen om hun wettelijk deel te beperken of – in het uiterste geval – te vermijden dat ze ook maar iets jouw erven.
