Een overlijden kan verwacht zijn, maar ook erg plots. Als de enige zaakvoerder van een vennootschap overlijdt, dan heeft dit ongetwijfeld een zware impact op de werking van het bedrijf, maar mag dit niet betekenen dat die vennootschap daardoor onbestuurbaar wordt.
Ben je aandeelhouder van een familiebedrijf of oefen je zelfstandige activiteiten uit met een vennootschap, dan is het belangrijk dat je weet wie jouw aandelen zal erven en op die manier zeggenschap over het bedrijf krijgt. Als je zelf geen maatregelen treft voor de verdeling van je nalatenschap, dan zijn de regels van de wettelijke erfopvolging van toepassing. Die regels bepalen wie jouw wettelijke erfgenamen zijn en hoe jouw nalatenschap onder hen wordt verdeeld. En dus ook aan wie de aandelen van jouw vennootschap erft.
Wie je wettelijke erfgenamen zijn hangt af van je concrete familiale situatie. Meer daarover lees je in deze blog.
Aandelen als onderdeel van je nalatenschap
De aandelen van je eigen vennootschap(pen) zijn roerende goederen die een onderdeel uitmaken van je vermogen, en dus ook van je nalatenschap wanneer je overlijdt. Om te weten of de aandelen een eigen goed, dan wel een gemeenschappelijk goed zijn, is het van belang om aan te tonen of de aandelen werden aangekocht met eigen of gemeenschappelijke gelden. De impact? Of ze volledig of slechts voor de helft (of een andere verhouding) in jouw nalatenschap vallen.
Enkele vuistregels:
- Richt je een vennootschap op voordat je trouwt, dan zijn de aandelen volledig jouw eigendom. Je partner kan er dus geen aanspraak op maken. Dit geldt ook bij wettelijk of feitelijk samenwonen.
- Als je gehuwd bent onder het wettelijk stelsel, dan wordt de vermogenswaarde van de aandelen in jouw vennootschap vermoed gemeenschappelijk te zijn. Enkel als je het bewijs kunt leveren dat je de aandelen vóór je huwelijk bezat of ze tijdens je huwelijk geschonken kreeg of erfde, dan behoren de aandelen tot je eigen vermogen. Dit is ook zo indien je de vennootschap hebt opgericht met geld dat je vóór het huwelijk bezat of tijdens het huwelijk erfde of geschonken kreeg.
- Als je gehuwd bent onder het stelsel van scheiding van goederen bestaat er geen gemeenschappelijk vermogen. Als oprichter kan je dus enkel eigen middelen inbrengen in een vennootschap. De aandelen behoren bijgevolg volledig tot je eigen vermogen. Als je gehuwd bent onder het stelsel van algehele gemeenschap van goederen zullen de aandelen daarentegen onderdeel zijn van het gemeenschappelijk vermogen.
De kost van erven
Hoeveel erfbelasting je erfgenamen zullen betalen is afhankelijk van hun graad van verwantschap. Hoe korter ze bij je staan, hoe minder belasting ze verschuldigd zullen zijn.
Als je kinderen of je partner je erfgenamen zijn, zullen deze tarieven van toepassing zijn:
| Geërfde waarde in euro | Toepasbaar percentage erfbelasting |
|---|---|
| Vanaf €0,01 t.e.m. € 50.000 | 3% |
| Vanaf € 50.000,01 t.e.m. € 250.000 | 9% |
| Vanaf € 250.000,01 | 27% |
Deze percentages worden toegepast op de waarde van de roerende en onroerende goederen apart, per erfgenaam.
Verlaagd tarief voor familiebedrijven
De erfbelasting kan dus hoog oplopen. Vroeger was dit bij de opvolging van een bedrijf niet anders. Het streven naar continuïteit van ondernemingen en een duurzame tewerkstelling heeft de overheid echter het geweer van schouder doen veranderen. Daarom werd een gunstregime in het leven geroepen.
Vennootschappen en ondernemingen met een familiaal karakter die aan bepaalde voorwaarden voldoen, kunnen dus genieten van een verlaagd tarief in de erfbelasting. Het familiale karakter van een vennootschap moet blijken uit de participatie, uitgedrukt in stemrechten, die de erflater en/of zijn familie op het ogenblik van het overlijden bezitten in de vennootschap.
Vennootschappen zonder enige reële economische activiteit kunnen niet onder de gunsttarieven worden overgedragen. Of een vennootschap reële economische activiteit heeft, wordt nagegaan op basis van het aandeel van bezoldigingen, sociale lasten, pensioen, terreinen en gebouwen in de totale activa.
Als de erfgenaam een verwant in rechte lijn of partner van de erflater is, wordt de nettowaarde van de verkrijging volledig belast aan 3% in plaats van aan de progressieve tarieven. Indien je feitelijk samenwoont met je partner, kan dit verlaagd tarief enkel worden toegepast als de samenwoning al minstens drie jaar ononderbroken bestaat op datum van het overlijden.
In alle andere gevallen zal deze verkrijging belast worden aan 7%, wat nog steeds veel lager is dan de normale progressieve aanslagvoeten.
Om bedrijfsleiders te stimuleren om na te denken over hun opvolging voor hun overlijden, bestaat er trouwens ook een vrijstelling in de schenkbelasting (0%) voor het schenken van deze familiale ondernemingen en vennootschappen.
Statuten en aandeelhoudersovereenkomsten
Ben je de enige vennoot/aandeelhouder en/of zaakvoerder/bestuurder in je vennootschap? Afhankelijk van je vennootschapsvorm heeft je overlijden verschillende gevolgen. Het voortbestaan van je vennootschap hangt af van je vennootschapsvorm. In de statuten kan je wel afwijken van wat er standaard gebeurt.
Personenvennootschappen (CommV, maatschap, VOF) worden in principe standaard ontbonden wanneer een vennoot overlijdt. Vervolgens wordt de vennootschap vereffend en wordt het resterende actief verdeeld onder de erfgenamen. De statuten kunnen weliswaar in een regeling op maat voorzien.
Een eerste optie om te voorkomen dat een personenvennootschap ontbonden wordt na een sterfgeval van een vennoot, is een verblijvingsbeding, waarbij voorzien wordt dat de vennootschap zal blijven voortbestaan onder de overige vennoten. Op deze manier kan er voorzien worden dat de aandelen binnen de bestaande groep van vennoten blijven en niet naar erfgenamen of derden gaan. Erfgenamen van de overleden vennoot ontvangen een financiële compensatie, maar hebben geen recht op de desbetreffende aandelen. Om latere discussies te vermijden is het aangewezen om transparante waarderingsregels overeen te komen.
Een tweede optie die men best voorziet is een voortzettingsbeding tussen de overlevende vennoot en de erfgenamen van de overleden vennoot. Dan zetten je erfgenamen de vennootschap verder. Zij oefenen de rechten van de overledene uit in dezelfde verhouding als ze rechten hebben in de nalatenschap.
In een besloten vennootschap (bv) en naamloze vennootschap (nv) is het voorzettingsbeding wettelijk reeds voorzien. De vennootschap houdt dus niet op te bestaan, en de erfgenamen of legatarissen oefenen hun rechten uit volgens hun aandeel in de nalatenschap. In afwijking van deze regeling, kunnen de statuten ook iemand specifiek aanduiden die de rechten verbonden aan de aandelen zal uitoefenen in naam van alle erfgenamen.
Verder is het natuurlijk ook mogelijk om bepaalde regelingen in een aandeelhoudersovereenkomst op te nemen.
Conclusie
Het regelen van je nalatenschap en het voortbestaan van je onderneming zijn maatwerk. Laat je daarom steeds adviseren door een gespecialiseerde accountant, advocaat of notaris.
